Nevels. Mysterie van het landschap
23 september 2023 - 14 januari 2024
Een mysterieuze nevel daalt regelmatig neer over het landschap rond Heerenveen. Wie op deze dagen ’s ochtends vroeg voor dag en dauw de natuur in gaat, komt terecht in een wereld waarin niemand te bekennen is en alleen de geluiden van de vogels en de wind hoorbaar zijn. De nevel geeft de weilanden, wateren en bossen een magische uitstraling, die diverse kunstenaars in het verleden inspireerde. En ook nu nog heeft de nevel invloed op het werk van kunstenaars uit de omgeving. Daarom organiseert Museum Heerenveen de tentoonstelling ‘Nevels. Mysterie van het landschap’, met werk van Willem van Althuis, Wiebe Knobbe, Sjoerd de Vries, Christiaan Kuitwaard, Janne Heida en Marije Bouman.
De tentoonstelling Nevels. Mysterie van het landschap is te zien in Museum Heerenveen van 23 september 2023 tot en met 14 januari 2024.
Eeuwenlange inspiratiebron
Tegenwoordig wordt mist vaak gezien als een weerverschijnsel dat het zicht belemmert en (verkeers)ongelukken veroorzaakt. Met de tentoonstelling Nevels wil Museum Heerenveen het romantische karakter van mist weer op de voorgrond plaatsen. Al eeuwenlang vormt dit mystieke natuurverschijnsel al een inspiratiebron voor schrijvers, dichters en kunstenaars. Het Japans kent verschillende woorden voor mist, zoals usugiri (lichte mist), kawagiri (riviermist), yugiri (avondmist), moya (mist) en kasumi (nevel). Dit komt tot uiting in haiku’s, kalligrafieën en schilderijen.
Ook in de westerse kunst is nevel een geliefd thema. Met name in de Romantiek (19e eeuw) beeldden kunstenaars graag dramatische natuurverschijnselen af, waaronder nevel, als metafoor voor het menselijke gevoel. Denk aan het beroemde werk ‘De wandelaar boven de nevelen’ van Caspar David Friedrich, dat hij rond 1818 schilderde. Het werk van een eenzame man op een bergtop, die uitkijkt over een uitgestrekte zee van nevel geeft de toeschouwer een overweldigende of zelfs religieuze ervaring.
In volksverhalen speelden de nevels juist een heel andere rol. De ‘witte wieven’ waren soms goedaardig, maar werden ook wel als heksen of spoken gezien. Ze zouden helpen bij de bevalling, vrouwen ontvoeren en baby’s verwisselen. Daarnaast verleidden ze nietsvermoedende voorbijgangers om hen te volgen het moeras in, waarna die voor eeuwig verdwenen.
Zoektocht naar rust en ruimte
Voor Heerenveense kunstenaars vormt het nevellandschap vooral een middel in hun zoektocht naar rust en ruimte. Wiebe Knobbe, Willem van Althuis en Sjoerd de Vries hadden een zielsverwantschap met elkaar, die zich in hun werk uitte in eenzelfde soort verstilling en ingetogenheid. Zacht in elkaar overvloeiende kleuren roepen associaties op met nevelige landschappen en hoge, ijle luchten. Daarin bepalen de kleuren grijs, groen en blauw de sfeer. Met minimale middelen creëren de kunstenaars licht en ruimte in hun werk. Weliswaar zijn de landschappen van Van Althuis en De Vries te herleiden naar plaatsen in Friesland, het zijn geen realistische weergaves. Van Althuis sprak liever over ‘innerlijke landschappen’, terwijl De Vries in zijn mysterieuze landschappen zonder lineair perspectief en menselijke aanwezigheid de essentie van het bestaan zocht.
Ook nu nog worden kunstenaars uit de regio geïnspireerd door het landschap rond Heerenveen. Zo zijn er de werken van Janne Heida, Christiaan Kuitwaard en Marije Bouman, die dezelfde rustige, bijna dromerige sfeer creëren als hun voorgangers Knobbe, Van Althuis en De Vries. Ook zij zoeken rust en ruimte in hun werk. ‘Mijn schilderijen zijn pogingen om de tijd te vertragen,’ zegt Christiaan Kuitwaard over zijn werk. Volgens hem leent het landschap zich goed voor het uitbeelden van stilte. ook landschappen. Volgens hem leent het landschap zich goed voor het uitbeelden van stilte. De mistige wereld roept rust op, maar ook een zekere spanning. De in nevels gehulde bomen doemen op in een landschap in grijstinten. Door de vervagende contouren ontstaat een zwijgzame en mysterieuze sfeer.
In de tentoonstelling Nevels staat de beleving centraal. Door middel van geluidseffecten en vormgeving wordt een mysterieuze sfeer gecreëerd, waarin de haast poëtische werken goed tot hun recht komen en de zintuigen van de bezoekers worden geprikkeld. Nevels verhullen de realiteit, maken de omgeving zacht en brengen kalmte. Zo wil het museum de bezoekers uitdagen om op een andere wijze naar het landschap rond Heerenveen te gaan kijken.
De tentoonstelling Nevels. Mysterie van het landschap is te zien in Museum Heerenveen van 23 september 2023 tot en met 14 januari 2024.
